(w Kalendarzu Robaka)
JESIEŃ
► Trzy – co najmniej – utrwalone w języku polskim rodzaje związków frazeologicznych odwołują się do jesieni.
Jest na przykład „jesień w tytułach literackich”.
Tu – moim zdaniem – pierwsze miejsce zajmuje dzieło holenderskiego mediewisty Johana Huizingi Jesień średniowiecza. Oryginał został wydany w roku 1919, przekład polski (Tadeusza Brzostowskiego) ukazał się dopiero w roku 1961, ale od tego czasu wywarł wpływ na kilka kolejnych pokoleń Polaków. Nawet swego czasu, w pewnych kręgach, poważnym towarzyskim obciachem była nieznajomość tej średniowiecznej panoramy dziejów.
Jak dziś przedstawia się sprawa znajomości dzieła Huizingi – nie mnie wyrokować, ale jednego jestem pewien: tytuł zarówno zapadł w świadomość masową, jak i wzbogacił ekspresyjną warstwę polszczyzny.
Stało się to za sprawą geniuszu tłumaczki, Elżbiety Gałązki-Salamon, która – pracując nad dialogami filmu Pulp Fiction (1994) Quentina Tarantino – kwestię „I’m gonna get medieval on yo’ ass!” podała jako: „Zrobię ci z dupy jesień średniowiecza!”
► Czytaj dalej…
GRUDZIEŃ
► Nie potrzeba żadnych (z całym szacunkiem) Brücknerów, słowników Lindego, Doroszewskiego czy Stanisława Dubisza, by etymologię nazwy miesiąca wywieść od grud, które tworzy zmarznięta ziemia, choć pewnie niedługo bez podręczników się nie obejdzie, bo ostatnio grudnie jakoś bardziej „po wodzie” niż „po lodzie”. A i „gruda” odchodzi powoli do językowego lamusa: na własne uszy słyszałem, jak ktoś powiedział, że mu coś „idzie jak po grudzień”.
Tak czy siak – zimno i wystarczy tylko się rozejrzeć, by zobaczyć, jak Jaryło z Marzanną się zmagają, a zło i dobro miesza w świecie – czyli wokół nas – bezustannie.
► Czytaj dalej…
