5 lat temu i 40 lat temu.

I znowu długi wpis (jak mawia mój syn: „ – Tak wyszło”).

7 września 2018 r., na Wyspie Ołowiance, w stylowej salce wystawowej Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku, odbyła się wzruszająca uroczystość. Kapitanowi Krzysztofowi Baranowskiemu, w obecności wielu zaproszonych gości, wręczony został wykonany specjalnie na tę okazję medal Sapere Auso Hodie[1].

Medal Sapere Auso Hodie – „temu, który ośmielił się być mądrym dziś” (awers i rewers)
(brąz, średnica: 122 mm, grubość: 15 mm, waga: 1050 g; projekt oraz wykonanie medalu i szkatułki: Krzysztof Surmacz, artysta rzeźbiarz, Gdańsk; 2018)

W zapowiedzi materiału telewizyjnego będącego krótką relacją z tego wydarzenia ktoś pięknie napisał:

Oni dostawali od niego żeglarską szkołę życia, on dostał od nich medal. Kapitan Krzysztof Baranowski odznaczony został medalem Sapere Auso Hodie, czyli »Ten, który odważył się być mądry dzisiaj«. Kapitan Baranowski odebrał go w Gdańsku, wśród braw tłumów wychowanków swojej »Szkoły pod Żaglami«. [Sieliwończyk, Tomasz. „Kapitan Krzysztof Baranowski odznaczony.” 2018-09-07. Portal: TVP3 Gdańsk]
 

Kpt. Krzysztof Baranowski z medalem Sapere Auso Hodie – „temu, który odważył się być mądrym dziś”
(7 września 1918, Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku)
fot. Leszek Trzciński

Byłem i ja na tej uroczystości, ale wcześniej przekazałem do zbiorów tego muzeum niewielki zestaw pamiątek z pierwszego rejsu „Szkoły pod Żaglami”, z których Radosław Paternoga, kierownik Działu Historii Wychowania Morskiego NMM, wykoncypował małą, ale zgrabną wystawkę.

Wystawa pamiątkowych eksponatów z pierwszej Szkoły Pod Żaglami Krzysztofa Baranowskiego (1983/1984) przygotowana przez Wojciecha Przybyszewskiego i Radosława Paternogę (7 września 1918, Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku)
fot. Radosław Paternoga i Kazimierz Robak

Wydarzenie to przypomniało mi, że już wcześniej przesłałem do tego muzeum zebraną przeze mnie dokumentację rejsu w postaci kopii związanych z nim archiwów, o czym można między innymi przeczytać w Internecie, dzięki kronikarskiej pasji Kazika Robaka, sekretarza „Szkoły pod Żaglami”, od wielu lat mieszkającego w USA:

Większość materiałów dotyczących Pierwszej SzPŻ (dokumenty, komplet wycinków prasowych, reprodukcje stron dzienników jachtowych i dziennika lekcyjnego) zebrana została przez Wojciecha Przybyszewskiego i wydana przez niego własnym sumptem w pięciu czterowoluminowych kompletach opatrzonych tytułem »Z archiwum Szkoły Pod Żaglami«. Dwa trafiły do zbiorów muzealnych: do Centralnego Muzeum Morskiego w Gdyni i do Muzeum Sportu w Warszawie. Pozostałe znajdują się w posiadaniu: Kapitana, Sekretarza Pierwszej SzPŻ i autora zbioru. [Robak, Kazimierz. „Opis rejsu Pierwszej Szkoły Pod Żaglami Krzysztofa Baranowskiego 1983/1984. Artykuły prasowe.” 2015. Portal: Szkoła Pod Żaglami.]

 

Informacja ta jest trochę nieprecyzyjna i częściowo nieaktualna. Jeden z kompletów znajduje się w zbiorach Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku (odnotowuje to „Księga Inwentarzowa Archiwum Aktów Pisanych NMM”, sygn. nr 1717), drugi – w Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie, trzeci, zapewne niezmiennie – u kapitana Krzysztofa Baranowskiego, a czwarty – u Kazika Robaka.

Podziękowanie dyrektora Muzeum Sportu i Turystyki dla Wojciecha Przybyszewskiego z 18 stycznia 1995 r. za przekazane czterotomowej dokumentacji pierwszej Szkoły Pod Żaglami Krzysztofa Baranowskiego
fot. Wojciech Przybyszewski

Z kolei piątym – zgodnie z powiedzeniem „Szewc bez butów chodzi” – od ponad dwóch dekad nie dysponuje już, niestety, jego autor. Dlaczego? Ponieważ był poproszony o pożyczenie swojego kompletu pewnej młodej damie, która na podstawie tego archiwum miała napisać pracę magisterską[2]. Autor uległ więc prośbie i… już więcej nie zobaczył owych oprawionych w zielone płótno czterech okazałych tomów.

►Wojciech Przybyszewski◄
sobota, 24 czerwca 2023

Przypisy (jeśli nie zaznaczono inaczej) i część podpisów pod zdjęciami pochodzą od redakcji P+/kr

Cdn.

PS 1 [od redakcji P+]

Trzy lata po wydaniu zestawu czterowoluminowego, Wojciech Przybyszewski zgromadził dostateczną ilość nowych dokumentów, by wydać tom piąty.

Przybyszewski, Wojciech [red.] Z archiwum Szkoły Pod Żaglami. Wybór i zestawienie Wojciech Przybyszewski. Tom 1‑5.
Warszawa : nakład własny autora, 1986 (t. 1‑3), 1987 (t. 4), 1990 (t. 5).
Format 210 x 300 mm, oprawa płócienna. Stron: 1860 nlb. ( tom 1: 308; tom 2: 200; tom 3: 536; tom 4: 444; tom 5: 372).

PS 2 [od redakcji P+]

Eksponaty prezentowane na wystawie, o której mowa wyżej, Wojciech Przybyszewski przekazał Narodowemu Muzeum Morskiemu.
Towarzyszyło temu niniejsze pismo:

Warszawa, 7 września 2018 r.

Szanowny Pan / Dr inż. Jerzy Litwin / Dyrektor Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku
ul. Ołowianka 9-13 / 80-751 Gdańsk

Jestem głęboko przekonany, że dzisiejsza uroczystość wręczenia kapitanowi Krzysztofowi BARANOWSKIEMU medalu SAPERE AUSO HODIE, ufundowanego przez absolwentów i współpracowników „Szkoły pod Żaglami”, jest doskonałą okazją do przekazania w darze Narodowemu Muzeum Morskiemu w Gdańsku zespołu pamiątek związanych z pierwszym rejsem „Szkoły pod Żaglami” na pokładzie s/y POGORIA, odbywającym się pod hasłem „Śladami starych kultur” (7 września 1983 – 10 czerwca 1984). Przekazując te pamiątki do zbiorów Narodowego Muzeum Morskiego pragnę podkreślić ich związek z dokumentacją rejsu ofiarowaną przeze mnie trzydzieści lat temu do tego właśnie Muzeum (Wojciech Przybyszewski, Z archiwum „Szkoły pod Żaglami”, T. I-III + IV; „Księga Inwentarzowa Archiwum Aktów Pisanych NMM”, sygn. nr 1717).

Wojciech Przybyszewski [skarbnik Komitetu Organizacyjnego „Szkoły pod Żaglami”, intendent, podoficer IV wachty, ajent przedstawicielstwa Poczty Polskiej i nauczyciel biologii w rejsie s/y POGORIA „Śladami starych kultur”]

Wykaz przekazanych pamiątek:

      • koszulka Bractwa Żelaznej Szekli, bawełniana z krótkimi rękawami (1 szt.),
      • koszulka z emblematem „Szkoły pod Żaglami”, z tylu logo sponsora TORIMEX, bawełniana z długimi rękawami (1 szt.),
      • koszulka zaprojektowana przez ucznia „Szkoły pod Żaglami” Juliusza Gojło z okazji chrztu równikowego, wykonana w Male na Malediwach, bawełniana z krótkimi rękawami, jedna z czterdziestu (1 szt.),
      • oprawne tableau z medalem, metalowymi znaczkami i emblematami „Szkoły pod Żaglami”: medal pamiątkowy „Szkoły pod Żaglami” bity w mosiądzu – 1 szt., metalowy znaczek Bractwa Żelaznej Szekli („szekielka”) – 2 szt., plakietki „Szkoły pod Żaglami” (naszywki będące identyfikatorami uczestników rejsu) – 3 szt., plastikowe znaczki zapinane na agrafkę „Class Afloat” – białe (3 szt.) i niebieskie (3 szt.),
      • fotografia wykonana przez papieskiego fotografa podczas audiencji udzielonej uczestnikom rejsu „Szkoły pod Żaglami” przez papieża Jana Pawła II w dniu 3 listopada 1983 r. – poranna msza święta w kaplicy papieskiej w Watykanie, fot. Arturo Mari / L’Osservatore Romano (1 odbitka),
      • fotografia wykonana przez papieskiego fotografa podczas audiencji udzielonej uczestnikom rejsu „Szkoły pod Żaglami” przez papieża Jana Pawła II w dniu 3 listopada 1983 r. – Robert Zieliński i Juliusz Gojło wręczają papieżowi Janowi Pawłowi II żeglarski krzyż wykonany przez bosmana s/y POGORIA Stanisława Choińskiego, fot. Arturo Mari / L’Osservatore Romano (1 odbitka),
      • dyplom pamiątkowy dla uczestnika rejsu potwierdzający opłynięcie na pokładzie s/y POGORIA Przylądka Dobrej Nadziei (1 szt.),
      • broszura przygotowana na zakończenie rejsu „Śladami starych kultur” przez Sekretariat „Szkoły pod Żaglami” REJS: INFORMACJA KOŃCOWA, Kilonia-Gdynia, 10 VI 1984 (1 egz.),
      • fragment wimpla niesionego przez barkentynę s/y POGORIA wpływającą do Gdyni, portu zakończenia rejsu „Śladami starych kultur”; biało-czerwona wstęga została przygotowana przez bosmana Stanisława Choińskiego i miała pierwotną długość 26 m 53 cm (po 1 mm za każdą milę morską rejsu), zgodnie z tradycją morską uczestnicy rejsu otrzymali na pamiątkę po małym fragmencie wimpla, fragment o długości 25 cm przekazany został w darze przez intendenta rejsu Wojciecha Przybyszewskiego prezydentowi RP Bronisławowi Komorowskiemu podczas uroczystości Dnia Flagi Rzeczypospolitej Polskiej – 2 maja 2013 r., pozostały fragment wimpla, długości 6 m 30 cm, zostaje niniejszym przekazany do zbiorów Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku,
      • ceramiczny medal pamiątkowy: „SZKOŁA POD ŻAGLAMI” / W PODZIĘCE ZA OPIEKĘ W REJSIE – WIERNI UCZNIOWIE II KLASY LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO Z CAŁEJ POLSKI (1 egz.),
      • Maszynopis: Sprawozdanie z realizacji programu nauczania biologii w eksperymentalnej klasie „Szkoły pod Żaglami” na pokładzie jachtu s/y POGORIA uczestniczącego w roku szkolnym 1983/84 w rejsie ŚLADAMI STARYCH KULTUR, Warszawa, czerwiec 1984 (1 egz.),
      • Śpiewnik żeglarski: SZKOŁA POD ŻAGLAMI. 20 LAT PÓŹNIEJ, Warszawa, 4-5 października 2003, opracowanie, przygotowanie do druku i wydanie (nakładem własnym): Kazimierz Robak, sekretarz „Szkoły pod Żaglami” (1 egz.).

/Wojciech Przybyszewski/

[1] Sapere auso („temu, który odważył się być mądrym”) jest parafrazą zwrotu użytego przez Horacego w liście „Do Lolliusa” (Listy/Epistulae, 1, 2; 40-41). Medal o takiej dewizie ustanowił król Stanisław August Poniatowski, a pierwszym (i jedynym) odznaczonym – w 1771 r. – był Stanisław Konarski (1700-1773), członek zakonu pijarów, publicysta, pedagog, reformator szkolnictwa, założyciel (1740) Collegium Nobilium.
Sapere auso hodie („temu, który odważył się być mądrym dziś”) jest dewizą medalu ustanowionego w roku 2018 przez absolwentów i wychowanków Szkoły Pod Żaglami Krzysztofa Baranowskiego. Pierwszym i jedynym odznaczonym jest kpt. Krzysztof Baranowski, twórca tej Szkoły.

[2] Nazwisko i imię owej „damy”, jak również jej praca magisterska złożona i obroniona w roku 2003 w katedrze pedagogiki społecznej Instytutu Nauk Pedagogicznych i Społecznych na Wydziale Pedagogiki i Wychowania Artystycznego Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego znane są doskonale Autorowi i Redakcji. Niestety nie jest znany jej adres, który zmieniła natychmiast po obronie.

► Żeglujmy Razem – powrót na Stronę Główną