Przez Atlantyk Norwid płynął dwa razy. Po raz pierwszy, do Ameryki, w roku 1852, po raz drugi – z powrotem – 16 miesięcy później.

Skonfliktowany z dużą częścią emigracji, przekonany o odtrąceniu, boleśnie odczuwający wszelkie plotki i pomówienia, w tak małym środowisku szybko do niego docierające, poeta postanowił zrealizować dawno rozważany zamiar wyjazdu za ocean, razem z falami emigrantów za chlebem. Wyruszył pociągiem z Paryża do Dunkierki i stamtąd – przez kanał La Manche na statku City of Rotterdam[1] – do Londynu.

Thomas Hosmer Shepherd (1792-1864) – Doki londyńskie od strony zachodniej
(London Docks, Looking West; 1831; National Maritime Museum, London; rytownik: M. J. Starling)

W Londynie zaokrętował na trzymasztowy kliper pocztowy Margaret Evans[2] płynący do Nowego Jorku[3].

John Stobart (ur. 1929) – Statek pocztowy ‘Margaret Evans’
(The packet ship Margaret Evans; 1968; olej na płótnie; 71 x 101,6 cm)

Podróż, rozpoczęta 13 grudnia 1852, zakończyła się 11 lutego 1853, trwała więc 61 dni. Żaglowiec poszedł trasą północną, która w połowie XIX w. prowadziła wokół Szkocji, w pobliżu Wysp Faroerskich, Islandii, Grenlandii, Nowej Fundlandii – a więc w pobliżu lądu i portów, w których można było szukać schronienia w sytuacji krytycznej.

Cyprian Kamil Norwid (1821-1883) – Na oceanie – okręt Margueritta (1853)

Norwid kilkakrotnie opisywał ów statek: piórem – w wierszu ►„Z pokładu ‘Marguerity’ wypływającej dziś do New-York” i piórkiem – w szkicowniku.

Cyprian Kamil Norwid (1821-1883) – Na oceanie
(1853; piórko, tusz, akwarela na papierze;14,8 x 9,1 cm; Polona.pl)

Cyprian Kamil Norwid (1821-1883) – Na oceanie małym
(1854; piórko, tusz, akwarela na papierze;15,2 x 9,2 cm; Polona.pl)

Co Norwid robił w USA – o to teraz mniejsza, choć temat jest ciekawy. Zainteresowanych odsyłam do dynamicznie prowadzonego forum: ►„Salon i blog badaczy, miłośników i oponentów twórczości Cypriana Norwida”, którego bywalcy napisali już wiele na temat „brooklyńskiego Norwida”[4]. Zainteresowanym bardziej polecam biografię Norwida autorstwa Zbigniewa Sudolskiego[5].

John Bachmann (1814-1896) – Nowy Jork i Brooklyn w 1850; widok z lotu ptaka; det.
(Bird’s-eye View of New York City and Brooklyn showing Battery Park and Governors Island in the foreground; 1850; ilustracja z natury i litografia – John Bachmann; Library of Congress: Collection of Graphic Arts and Social History, Huntington Digital Library)

Jadąc do Ameryki, Norwid – rozgoryczony tym, co spotykało go w Europie – był przekonany, że porzuca Stary Kontynent na zawsze (pisał nawet: … dla zabawki nie szuka się grobu / Na półokręgu przeciwległym globu), ale po jednym roku, czterech miesiącach i czternastu dniach w USA, również niezbyt szczęśliwych[6], płynął przez Atlantyk na wschód.

Wracał jako towarzysz podróży osoby majętnej, księcia Marcelego Lubomirskiego. Co znaczyło, że książę opłacił Norwidowi przejazd i utrzymanie, mając za to partnera do intelektualnych dyskusji.

Valentin Schertle (1809-1885) –  Portret ks. Marcelego Lubomirskiego
(1839; litografia; Zakład Litograficzny Karola Pohla, Warszawa; Biblioteka Ordynacji hr. Krasińskich; Polona.pl)

Rejs odbywał w warunkach luksusowych: pocztowy parowiec bocznokołowy Pacific[7] był najnowocześniejszym wówczas transatlantykiem.

Pocztowy parowiec amerykański Pacific
(U.S. mail steam ship Pacific; 1850; litografia: Nathaniel Currier, 1813-1888; Library of Congress, Prints& Photographs Division, Washington, D.C.)

Żegluga – rozpoczęta w Nowym Jorku 24 czerwca 1854, zakończona w Liverpoolu 5 lipca 1854 – trwała 12 dni.

Liverpool w latach 1840.: rzeka Mersey, Canning Dock, budynek Urzędu Celnego
(Liverpool: River Mersey, Canning Dock, Customs House; ok. 1840; 265 x 210 mm; druk na kartonie; rysunek: William Henry Bartlett,1809-1854; staloryt: Thomas Higham, 1796-1844)[8]

 

By zakończyć wątek drogi: z Liverpoolu pojechał Norwid do Londynu, gdzie spędził blisko pół roku, zanim w grudniu 1854 r. dotarł do Paryża. Stolicę Francji opuścił dopiero w roku 1876, przenosząc się do Domu św. Kazimierza w podparyskim Ivry-sur-Seine, gdzie zmarł 23 maja 1883 r.

Cdn.

Kazimierz Robak
listopad/grudzień 2021

Kazimierz Robak – Cień latyńskich żagli

►► 1. Atlantyckie podróże Norwida – 10 grudnia 2021

►► 2. Morza Trzech Wieszczów – 17 grudnia 2021

►► 3. Żeglarz i poeta – 24 grudnia 2021

►► 4. „Myśli moja, płyń z aniołem” – 31 grudnia 2021

 

[1] Za: Sudolski, Zbigniew. Norwid. Opowieść biograficzna. Warszawa : Ancher, 2003, str. 212. Z tego samego źródła pochodzi datowanie podróży Norwida.
Rejestr Lloyda na rok 1852-1853 odnotowuje tylko jedną jednostkę o tej nazwie: City of Rotterdam – szkuner; budowa – 1852, Yarmouth; armator – Greenwood, kapitan: W. Branch. (Lloyd’s Register of British and Foreign Shipping; From 1st July, 1852, to the 30th June, 1853; poz. 456. 
Norwid mógł jednak płynąć przez La Manche na jednostce nierejestrowanej w Lloydzie; w tym samym czasie pływał jeszcze co najmniej jeden żaglowiec o tej samej nazwie ale nie wymieniany w Lloyd’s Register; był to szkuner trzymasztowy; budowa – 1845, Blackwall (Wlk. Bryt.), stocznia Ditchburn & Mare; dł. – 33 m (108.5 ft.); szer. maks. – 6,7 m (22 ft.); zanurz. – 3,4 m (11.1 ft.); wyporność – 156,8 t; silnik – parowy Maudslay 30 KM (90 iHP); armator – The London, Rotterdam & Harlinger Steam Schooner Shipping Company.

[2] Margaret Evans – trzymasztowy kliper pełnorejowy, budowa – 1846, Nowy Jork, stocznia Westervelt & MacKay, dł. – 48,21 m (158 2/12 ft.); szer. maks. – 10,77 m (35 4/12 ft.); zanurz. – 5,8 m (19 ft.); trzy pokłady; wyporność – 899 t; armator – E .E. Morgan; regularne rejsy między Nowym Jorkiem a Londynem jako statek pocztowy (packet ship) [New-York Marine Register, 1858, str. 49; American Lloyd’s Register of American and Foreign Shipping, 1859; poz. 1360, str. 55]
W grudniu 1852 kapitan Isiah Pratt zabrał na pokład 168 pasażerów; Norwida wpisano na listę pod nr 164 jako „Horowich Cyprian, lat 33, płci męskiej, artysta, z Polski, udający się do USA” [Sudolski, tamże, str. 214].
Kliper znany jest z szanty „Bullgine Run” (ciągnij bulinę): Oh, the smartest clipper you could find / Heave away, haul away / Is the Margaret Evans of the Black Ball Line / Clear away the track and let the bullgine run. [Terry, Richard Runciman. The Shanty Book. London: J. Curwen, 1921], odnotowanej nawet przez Rudyarda Kiplinga w opowiadaniu ►„Brugglesmith” (1891).

[3] Patrz: analityczny artykuł Krzysztofa Baranowskiego ►„Żeglarskie spojrzenie na obraz Johna Stobarta The Packet Ship ‘Margaret Evans’”.

[4] polecam również teksty: ►Adam Cedro – „Amerykańska podróż Cypriana Norwida”.
►Przemysław Jan Bloch – „Brooklyński Norwid”.

[5] Sudolski, Zbigniew. Norwid. Opowieść biograficzna. Warszawa : Wydawnictwo Ancher, 2003.

[6] Patrz: Gömöri, George. „Cyprian Norwid’s Image of England and America”. The Polish Review, Vol. 46, No. 3 (2001); str. 271-281.

[7] Pacific – pasażerski żaglo-parowiec bocznokołowy; mający trzy, a od 1853 dwa maszty rejowe do podnoszenia żagli; budowa – 1849, Nowy Jork, stocznia Brown & Bell; kadłub – drewniany; dł. – 85,6 m (281 ft.); szer. maks. – 13,7 m (45 ft.); średnica koła: 11 m (36 ft.); zanurz. – 5,94 m (19.5 ft.); wyporność 2.707 t; armator – Collins Line; dwa boczne silniki parowe z pojedynczymi cylindrami o średnicy 241,3 cm (95 in.) i skoku 2,75 m (9 ft.) o łącznej mocy  1000 KM; średnia prędkość – 12,5 węzła; liczba pasażerów: 280 osób w dwóch klasach, liczba załogi – 141. Po wyjściu 23 stycznia 1856 w rejs z Liverpoolu do Nowego Jorku z 45 pasażerami i 141 osobami załogi zaginął, prawdopodobnie po zderzeniu z górą lodową, ale jego los jest nieznany do dziś.

[8] Finden, William. The Ports, Harbours, Watering-places and Picturesque Scenery of Great Britain. Vol. 2. London : James S. Virtue, 1855 (?). 

 

► Żeglujmy Razem – powrót na Stronę Główną