41 lat temu.

13 lipca[1] 1982 r. wypłynęliśmy Pogorią z Gdyni w niezwykły rejs. Mieliśmy uczestniczyć w regatach Operacji Żagiel ’82 (Cutty Sark Tall Ships’ Races 82) na trasie Falmouth – Lizbona – Vigo – Southampton (25 lipca – 21 sierpnia 1982).

O tym wspaniałym zlocie żeglarskiej młodzieży opowiada zrealizowany przez Telewizję Polską Gdańsk w 1983 r. i niedawno zrekonstruowany cyfrowo film ►Operacja Żagiel ’82”◄[2].

Plansza tytułowa filmu TVP Gdańsk
kadr z filmu Operacja Żagiel ’82 

Trzeba jednak wyjaśnić, że reportaż ten zrealizowany został nie po to, by przyklaskiwać zorganizowanej przez STA (Sail Training Association) w krajach zachodniej Europy wielkiej żeglarskiej imprezie, ale po to, by wypromować wchodzącą dopiero do służby następczynię Daru Pomorza – fregatę szkoleniową Dar Młodzieży. Nic więc dziwnego, że o Pogorii jest w filmie mowa zaledwie cztery razy: pierwszy raz [03:53 – 04:08] – informacja, że od startu w Falmouth [25 lipca 1982] polska barkentyna i niemiecki bark Gorch Fock będą dla Daru groźnymi konkurentami; drugi raz [05:43 – 05:50] – kiedy Pogoria wyprzedziła Gorch Focka na starcie w Falmouth; po raz trzeci [18:52 – 19:03] – kiedy popełniła falstart na starcie z Vigo [14 sierpnia 1982] do Southampton i po raz czwarty [21:06 – 21:42] – kiedy sensacyjnie, jako pierwsza dotarła do mety w Southampton [20 sierpnia 1982], choć  Dar Młodzieży wygrał ostatecznie regaty w klasyfikacji generalnej[3].

20 sierpnia 1982: Pogoria czekająca na Dar Młodzieży za linią mety w Southampton; tak widziano ją z Daru
kadr z filmu Operacja Żagiel ’82 


21 sierpnia 1982, rozdanie nagród w Falmouth: kapitan Pogorii Andrzej Marczak (w garniturze) i Witold Zamojski (w koszulce Pogorii) w drodze na podium i podczas odbioru nagrody z rąk księżniczki Aleksandry
kadry z filmu Operacja Żagiel ’82

W regatach wzięły też udział mniejsze jednostki żaglowe z Polski. Na odcinku z Falmouth do Lizbony: Gedania, Wojewoda Pomorski, Hajduk, Polonia i Wodnik II, a z Vigo do Southampton: Gedania, Wojewoda Pomorski, Hajduk, Smuga Cienia, Stomil, Polonia i Joseph Conrad. Tyle tylko, że po zakończeniu regat nie wszyscy załoganci Gedanii powrócili do kraju (trwał wtedy w Polsce, jak wiadomo, ogłoszony przez gen. Wojciecha Jaruzelskiego stan wojenny) i może dlatego załoga tego jachtu, podczas parady uczestników regat ulicami Lizbony (w niedzielę, 1 sierpnia 1982 r.) została pokazana w filmie zaledwie w dwóch czy trzech sekundowych ujęciach, w niepełnych kadrach za łopocącą na wietrze banderą niesioną przez chorążego Daru Młodzieży (trzeba się dobrze postarać, żeby ich zobaczyć).

Postawa załogi Gedanii wywołała pewne poruszenie wśród tzw. czynników. Jednak WOP-iści do podobnych sytuacji byli raczej przyzwyczajeni, o czym może świadczyć chociażby ich zachowanie, opisane przez Kazimierza Robaka w artykule ►„Czarter blues”◄  na temat czarterowego rejsu Pogorii w 1982 r. Oto ten fragment:

W Gdyni czekali na nas WOP-iści z celnikami.
Powitanie było tradycyjne: „To ilu zostało, panie kapitanie?”.
Na krótkie warknięcie Kapitana „Nikt!”, oficer WOP-u zrobił głupawą minę i powtórzył pytanie.
Gdy powtórzyła się i odpowiedź, szef celników szturchnął WOP-istę w bok i wymownie podniósł brwi. Kapitan, Intendent i obsługujący kapitański salon marynarze znali to już dobrze, bo podobnie – choć czasem bardziej dosadnie – reagowali oficjalni reprezentanci PRL, gdy załoga wracała w komplecie (całym komplecie!) z poprzednich czarterów.

 

Chyba do dzisiaj ta karta w dziejach Gedanii jest wciąż nieco wstydliwa, skoro w Internecie, na stronie z historią tego jachtu (jego armatorem jest obecnie STAP, czyli The Sail Training Association Poland), możemy przeczytać, że:

W 1982 roku jacht uczestniczy w międzynarodowym zlocie Cutty Sark Tall Ships Race 82 na Bałtyku. [„Gedania – historia”]

Tylko na Bałtyku? Przeczą temu dwie, pokazane tu, fotografie ze wspomnianej parady żeglarzy w Lizbonie, które szczęśliwie zachowały się w moim archiwum.

Lizbona, 1 sierpnia 1982: parada załóg w drodze na Praça do Comércio; jako pierwsza defiluje załoga Gedanii, za nią – załoga Pogorii, śpiewająca hymn „Pogoria Brava, ahoj!”
fot. Eliseu’s Estúdios 

Lizbona, 1 sierpnia 1982: załogi w szyku na Praça do Comércio; Pogorię reprezentują (od prawej): Wojciech Przybyszewski, Wojciech Jacobson, Janusz „Geograf” Kawęczyński, Kazimierz Robak
fot. Eliseu’s Estúdios

Lizbona, 1 sierpnia 1982: proporzec Gedanii podczas przygotowań załóg do spotkania z prezydentem Portugalii na Praça do Comércio
fot. Wolfgang Ansorge

►Wojciech Przybyszewski◄
wtorek, 13 czerwca 2023

Przypisy (jeśli nie zaznaczono inaczej) i część podpisów pod zdjęciami – Kazimierz Robak

Cdn.

[1] Tego dnia rejs zaczął się dla Autora, bo taką datę ma wpisaną w Książeczce Żeglarskiej. Jest to jednak data zamustrowania, czyli wpisania na listę załogi, a nie wyjścia z portu. Wyjście w morze musiało nastąpić nie wcześniej niż 14 lipca, być może nawet o godz. 00:01, bowiem kapitanowie jachtów do dziś nie lubią wypływać w rejs trzynastego. Autor napisze o tym szczegółowo w odcinku następnym.

[2] Operacja Żagiel ’82. Scenariusz i realizacja: Michał Dąbrowski, Bohdan Sienkiewicz; zdjęcia: Krzysztof Kalukin; dźwięk: Zbigniew Kasprowicz; montaż: Teresa Gosk; kier. produkcji: Zbigniew Ozimek; Telewizja Polska Gdańsk, 1983; 24 min.

[3] Vigo – 14 sierpnia 1982; Southampton – 20 sierpnia; Pogoria wyprzedziła Dar Młodzieży o 33 min. 37 sek. Po uwzględnieniu przeliczników Dar wygrał z przewagą 5 minut i 5 sekund.

► Żeglujmy Razem – powrót na Stronę Główną