2019 – Rok Prasy Morskiej. Marek Słodownik: Młody Gryf (1931

Geneza tego tytułu była oczywista. W pierwszym wydaniu nowego pisma redakcja zwróciła się do czytelników:

Od dawna daje się odczuwać brak takiego organu prasowego dla młodzieży, który docierając do szerokich rzesz tej młodzieży, przynosiłby zdrową wiadomość, uczył, podnosił kulturalnie i realizował współczesne ideały wychowawcze. Pomorze specjalnie odczuwa brak takiego czasopisma, gdyż pomorska młodzież ma do spełnienia specjalne zadania natury ogólnopaństwowej. Celem zadośćuczynienia tej palącej potrzebie Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza w Toruniu podejmuje wydawanie z dniem 4 kwietnia 1931 r. tygodnika dla młodzieży.^[1]

5 kwietnia 1931: okładka pierwszego numeru toruńskiego czasopisma Młody Gryf

Pismo Młody Gryf reklamowało się jako tygodnik dla czytelników w wieku 12-18 lat, spełniający marzenia odbiorców i wypełniający potrzebę informacji dla czytelników mieszkających zarówno w mieście jak i na wsi.^[2]

Redakcja mieściła się w Toruniu przy Rynku Staromiejskim 10, a redaktorem był Witold Mężnicki. Skład Komitetu Redakcyjnego wskazywał, że w każdym z numerów znajdzie się wiele materiałów związanych z przysposobieniem wojskowym, skoro na siedmioro wymienionych jego członków aż trzech było wojskowymi. Cena egzemplarzowa nie została podana, roczna prenumerata kosztowała 12 złotych, ogłoszenia całokolumnowe skalkulowano na poziomie 200 złotych.

Tytuł nie był atrakcyjny wizualnie: dwuszpaltowe łamy na słabej jakości papierze, czarno-biały druk, słabej jakości ilustracje okładkowe i niewiele ilustracji wewnątrz.

W tej formule czasopismo wytrwało przez pięć lat, a w roku 1936 redakcja informowała czytelników na okładce jednego z numerów kwietniowych:

„Straż nad Wisłą – pomorskie czasopismo ilustrowane”. Oto pod takim tytułem w pierwszych dniach maja ukaże się czasopismo obecne „Młody Gryf”.^[3]

Zmianę tytułu motywowano następująco:

„Straż nad Wisłą” najwłaściwiej wyraża naszą moc państwową, zespalając wszystkich betonowym murem narodowym w służbie dla Ojczyzny i za Ojczyznę.^[4]

30 kwietnia 1936: okładka numeru 12 (257) z informacją o zmianie tytułu pisma

Tytuł nawiązywał do pisma istniejącego na Pomorzu we wczesnych latach dwudziestych, ale nie był jego kontynuacją ani w kwestiach personalnych, ani też merytorycznych.

W pierwszym okresie istnienia Młodego Gryfa dużo miejsca poświęcano materiałom poradnikowym, pomocnym w przygotowaniu sobie przez czytelników różnorodnych użytecznych przedmiotów.^[5] Publikowano także teksty informacyjne związane z codziennym życiem oraz inspirowane przysposobieniem wojskowym, bardzo wówczas rozpowszechnionym wśród młodzieży.^[6]Prezentowano także artykuły nawiązujące do tematyki morskiej w ujęciu historycznym, sławiące dokonania polskich marynarzy.^[7] Charakterystyczne dla tego czasopisma było publikowanie stałych rubryk porządkujących treści zamieszczane na jego łamach: problematykę wychowania w duchu wojskowym, akcje związane z obronnością i kronikę ilustrującą działania szczebli lokalnych.

Ważną rolę odgrywał „Bezpłatny dodatek do Straży nad Wisłą dla komendantów, instruktorów i referentów wychowania obywatelskiego w organizacjach przysposobienia wojskowego”, w którym zamieszczano artykuły problemowe, analizy zjawisk i materiały metodyczne dla czytelników sprawujących funkcje szkoleniowo-instruktorskie. Ponadto stałe miejsce zajmował kącik sportowy, poświęcony wszelako nie tylko sportom wodnym oraz kącik kobiecy z praktycznymi poradami na temat mody, higieny i gospodarstwa domowego. Pismo podejmowało tematykę kolonialną, ale nie była ona dominująca. Jej zakres to stała rubryka, ale pojawiały się również materiały problemowe, znacznie obszerniejsze, podejmujące te zagadnienia w sposób pogłębiony.^[8]

Wiele miejsca zajmowała problematyka rosnącego zagrożenia ze strony Niemiec, którą redakcja traktowała bardzo poważnie.^[9] Okazjonalnie na łamy Straży nad Wisłą trafiały teksty nawiązujące do historii w celu pokazania wagi spraw morskich i ich znaczenia dla kraju.^[10]

Często omawiano sprawy gospodarki morskiej i transportu wodnego. Pisano o planowanych magistralach wodnych łączących morza Bałtyckie i Czarne, co miało przyczynić się do rozwoju gospodarczego Polski.^[11] Rzeki pokazywano w kontekście historyczno-kulturowym uwypuklając ich znaczenie dla życia narodów.^[12]

Tematyka żeglarska nie była częstym gościem na łamach Straży nad Wisłą, jednak okazjonalnie drukowano tam teksty poświęcone rejsom, głównie wyprawom harcerskim.^[13]

Pismo wypełniło swoje zadania niesienia informacji do środowisk pomorskich, w tym także informacji związanych z morzem, choć ta tematyka powoli ustępowała miejsca na rzecz problematyki poświęconej obronności.

Okładka numeru 1/1938

Szersze zaistnienie tytułu okazało się bardzo trudne do zrealizowania z uwagi na lokalny charakter treści i niedostatki kolportażowe. Do zakupu pisma nie zachęcała mało atrakcyjna strona wizualna, a także zdecydowanie mało wyrazista publicystyka zamieszczana na łamach tygodnika, rażąca infantylizmem, jednostronnością, zbyt prostym przekazem oraz małym zróżnicowaniem poglądów.

Tytuł nie miał stabilnej sytuacji finansowej, borykał się z problemem słabej sprzedaży. Ostatecznie zniknął z rynku po wydaniu czterech numerów w 1939 roku, z których ostatni, 4-5/1939, miał charakter łączony.

15 sierpnia 1939: okładka numeru 15/1939, ostatniego wydania pisma

Ewolucja tytułu i podtytułów

Młody Gryf – tygodnik dla młodzieży, wychodzi co niedzielę
Młody Gryf, Morze i Pomorze
Straż nad Wisłą – Pomorskie czasopismo ilustrowane

Tekst i reprodukcje: Marek Słodownik

[1] [ba] „Od wydawnictwa”. Młody Gryf; nr 1/1931, str. 1.

[2] tamże

[3] [ba] „Od redakcji”. Młody Gryf; nr 12/1936.

[4] tamże

[5] [ba] „Jak sobie zrobić kostjum sportowy”. Młody Gryf; nr 2/1931.

[6] (K). „Alkohol naszym wrogiem”. Młody Gryf; nr 3/1931; kontynuacja w kolejnych numerach: 5/1931, 8/1931.
[ba]. „Gawędy o gazach trujących”. Młody Gryf; nr 4/1931.
[ba]. „Pływanie”. Młody Gryf; nr 9/1931.

[7] (J.M.). „Kaprowie Zygmunta Augusta”. Młody Gryf; nr 11/1931.
(J.M.). „Wyprawy morskie królewskich kaprów” . Młody Gryf; nr 12/1931.
(J.M.). „Flota wojenna Zygmunta III”. Młody Gryf; nr 14/1931.
Świerkosz, Alfred. „Jak przysięgali pierwsi polscy marynarze”. Straż nad Wisłą; nr 5/1939.
Świerkosz, Alfred. „Polscy żeglarze i podróżnicy – Wacław Sieroszewski, Beniowski, ocean”. Straż nad Wisłą; nr 6/1939.
(R.L.). „Jak kształtowały się dzieje Gdańska”. Straż nad Wisłą; nr 9/1939.

[8] [ba] „Co każdy obywatel winien wiedzieć o dziejach naszych na morzu i o potrzebie dla nas kolonii”. Straż nad Wisłą; nr 10/1937.
Zawida, Wiesław. „Polska myśl morska i kolonialna”. Tamże, nr 19/1937.
Wałęga, Stanisław. „Historyczne prawo Polski do Kolonii”. Tamże, nr 10/1938.
Wierniński, Henryk. „Polska koniecznie potrzebuje dostępu do morza”. Straż nad Wisłą; nr 14/1939.

[9] [ba] „Armia nasza potrzebuje dozbrojenia”. Straż nad Wisłą; nr 11/1937.
W.Z. „Niemieckie związki tajne na zachodnich ziemiach Rzplitej”. Tamże, nr 20/1937.
Mszczuj-Koterba, St[anisław]. „Niemcy planują nowy rozbiór Polski”. Tamże, nr 21/1937, str. 4-5.
Ołogoszcz, St[anko]. „Rasizm Trzeciej Rzeszy”. Tamże, nr 22/1937.
[ba] „Niemcy poza granicami Niemiec”. Tamże, nr 26/1937.
[ba] „Co innego mówią, co innego robią”. Tamże, nr 26/1937.

[10] Wałęga, Stanisław. „Nasi przodkowie na morzu”. Straż nad Wisłą; nr 19/1937.
[ba] „Nasze dziś i wczoraj na morzu”. Tamże, nr 19/1937.

[11] Wałęga, Stanisław. „Kanał Bałtyk – Morze Czarne”. Straż nad Wisłą; nr 23/1937.

[12] Rose, William J[ohn]. „Rola Wisły w polskiej kulturze”. Straż nad Wisłą; nr 25/1937.

[13] Zahora, F[eliks]. „Na Zawiszy Czarnym”. Straż nad Wisłą; nr 23/1937.
Karczewska, Wanda. „Poleszuk na dalekich wodach”. Straż nad Wisłą; nr 1/1939.

Rok Prasy Morskiej to akcja mająca na celu uczczenie 100. rocznicy wydania pierwszego polskiego czasopisma morskiego. Jej celem jest przybliżenie zagadnień związanych z czasopiśmiennictwem morskim w odrodzonej Polsce i pokazanie współczesnemu czytelnikowi wybranych tytułów prasowych o tematyce morskiej i żeglarskiej. Pomysłodawcą akcji jest red. Marek Słodownik.